Maastricht heeft een geschiedenis waarin veel gevochten is. De stad is vele malen belegerd en veroverd en is tot 1867 vestingstad geweest.
De stad heeft zelfs de (twijfelachtige) eer om de plaats te zijn waar de beroemde musketier d’Artagnan is gevallen. Deze musketier, bij geboorte Charles de Batz de Castelmore genoemd, was kapitein bij het regiment Musketiers die sneefde door een kogel van één van de Maastrichtse verdedigers bij het beleg van Maastricht in 1673 door de troepen van koning Louis XIV. Wellicht is dit beeld het enige beeld van een vijand van de toenmalige bevolking.
Een sfeerbeeld levert dit Youtube-filmpje op
Ook het Olympisch schermen is een sport die in Maastricht al zeer lang wordt beoefend. Zo werd er bij het hervatten van de militaire taken in Maastricht direct na de Tweede Wereldoorlog, in de Tapijnkazerne door militairen geschermd. Na enige tijd konden ook burgers deelnemen aan deze militaire schermvereniging. Deze groeide uit tot een burgerschermvereniging, waar ook veel veel militairen in hun eigen tijd schermden. In september 1954 werd deze gezelligheids-scherm-vereniging formeel vereniging onder de naam “schermgroep la Rapière”.
Onbekend is de reden waarom de naam schermGROEP la Rapière werd. Mogelijk was dit om het verschil tussen La Rapiere en de toen al bestaande “schermvereniging het Rapier” uit Tilburg iets duidelijker te maken. Daarnaast is Maastricht uiteraard een bourgondische stad met een liefde voor de zangerige Franse taal.
In zijn algemeenheid is niet veel van de geschiedenis van La Rapière bewaard gebleven. Helaas zijn door de jaren heen notulen en oude documenten van de vereniging verloren gegaan. Hierdoor is niet meer veel bekend over de dagelijkse gang der zaken of speciale momenten bij La Rapière. Over de oprichting en het eerste begin van de vereniging is wel nog het een en ander bekend.
Vanaf het begin van de vereniging zijn de Maastrichtenaren Jef Ubachs en Berry Crijns belangrijke drijvende krachten geweest en gebleven. Jef Ubachs was de tweede maître van la Rapière en had een fietsenstalling in de Sporenstraat. Na een verbouwing van zijn rijwielstalling ontstond er een grote lange rechte gang tussen de fietsenstallingen, die “toevallig” net groot genoeg was om een schermloper te herbergen. Schermen was de grote passie van Jef en daarom kon men tot drie avonden in de week bij hem terecht om te trainen. Jef werd op enig moment dan ook voorzitter/maître werd van de vereniging. Zelfs het logo van La Rapière komt uit de koker van de familie Ubachs. Het is namelijk ontworpen door Jef Ubachs echtgenote, die een zeer verdienstelijke amateurkunstenares was. Dit embleem werd als logo van de vereniging ingeschreven en is sindsdien gedeponeerd en beschermd. Na 25 jaar nam Jef “met pijn in het hart” afscheid van zijn vereniging en werd, voor zijn gigantische bijdrage, voorgedragen en unaniem verkozen tot ere-voorzitter.
Berry Crijns is het tweede lid dat La Rapière mede heeft gevormd tot wat het is. Zij was schermend lid van het eerste uur en bekleedde met veel vuur diverse bestuursfuncties. Het penningmeesterschap was haar op het lijf geschreven. In de tijd dat nog geen automatische incasso’s waren ging zij persoonlijk bij de leden langs om de contributie te incasseren. Op Berry kon je altijd een beroep doen, was het niet voor de kascontrole, dan was het voor het vervoer naar een of ander toernooi. Zij is haar leven lang lid gebleven van de vereniging en kwam altijd trouw, zelfs als hoogbejaarde dame, iedere dinsdagavond naar de training. Decennialang is zij bekend geweest bij de schermende jeugd, niet alleen als Berry, maar misschien nog wel meer als “de Dame met de pepermuntjes”.
Berry Crijns stierf op 88 jarige leeftijd “in het harnas”. Met scherm-eer werd het oudste lid begraven, iets wat al tientallen jaren in Maastricht niet was voorgekomen.
La Rapière in de jaren zeventig tot negentig
La Rapière is zeer lang heel kleinschalig gebleven. In de vroege jaren keek men op tegen de “elitaire” schermsport en ook de hoge kosten voor aanschaf van kleding en wapens waren een obstakel. In de zeventiger jaren ontwikkelde zich daarom het, tot op heden bestaande, beleid om nieuwe leden een jaar gratis te voorzien van kleding en wapens. Hiermee werd de vereniging laagdrempeliger, maar had helaas als sport nog steeds een elitair karakter.
Toch bereikte de vereniging sportief gezien een hoogtepunt in deze periode. Diverse schermers namen deel aan (zuid) Nederlandse kampioenschappen en behaalden daar ook podiumplaatsen. Het schermen zat een van die kampioenen, Emile Slijpen, echt in het bloed en hij behaalde zijn maître diploma. Menig weekend volgde hij daarvoor in Zeist de opleiding. Na het behalen van zijn maître-diploma werd Emile maître/schermer, om na enige tijd zich volledig te wijden aan de maître taak. Deze functie zou hij ruim 10 jaar vervullen. Zoals dat vaker gaat werd vader Louis Slijpen ook betrokken bij de activiteiten van zijn zoon. Hij werd bestuurslid en secretaris. Deze functie zou hij 25 jaar trouw blijven vervullen!
Het vertrek van Jef Ubachs luidde een nieuw tijdperk in. De schermzaal/fietsenstalling werd verlaten en er werd voortaan geschermd in de, nu gesloopte, gymzaal op het terrein van het huidige Leeuwenborg. Een grotere zaal betekende ook meer parallelle schermlopers en maître Emile kreeg daar zijn handen aan vol.
Als opvolger van Jef Ubachs kwam een schermend lid met bestuursaspiraties naar voren. Jef Janssen werd gekozen als voorzitter, maar al snel moest hij de functie penningmeester erbij nemen, wegens het gebrek aan bestuurskandidaten. Deze combinatie, alhoewel niet gewenst, heeft hij circa 10 jaar vervuld. Daarbij deed hij overigens nooit vergeefs een beroep op Berry Crijns!
Omdat de vereniging in feite “getrokken” werd door een te beperkte groep, bleven de problemen dan ook niet uit. De verstandhouding tussen bestuursleden onderling en maître liet op termijn te wensen over en escaleerde dan ook met het vertrek van Emile. Ook vader Louis vond het na 25 jaar secretaris welletjes en kondigde zijn vertrek aan. Jim Janssen had andere aspiraties en zocht en vond “aflossing”.
La Rapière in zijn huidige vorm
Als toenmalig collega van Jim had ik hem al eens geholpen de financiële zaakjes op orde te brengen. Inmiddels was ook onze jongste zoon gaan schermen en het lag dus voor de hand dat ik zou kunnen uitgroeien tot penningmeester. De vader van een jeugdig schermlid bleek bereid te zijn het voorzitterschap over te nemen en zo werd afscheid genomen van Jim Janssen en Louis en Emile Slijpen. Bij hun formele vertrek werden Louis en Emile benoemd tot ere-leden. Het nieuwe bestuur gevormd door de voorzitter Gerard Pfann en ondergetekende en wist zich al snel te versterken met good-old Erik Seylhouwer, als ervaren schermer de enige die verstand had van schermzaken.Iets moeilijker was een secretaris te strikken. Uiteindelijk bleek Yvette Rutjens van Beers de onmisbare schakel te zijn in het bestuur.
Door de sloop van onze trainingszaal moesten we noodgedwongen verhuizen naar Bosscherveld. Daar, aan de Meutestraat, draaien we nu al een aantal jaren elke dinsdag onze wekelijkse schermavond.
Veel aandacht werd besteed aan het op orde krijgen van de vereniging, met name het bij de tijd krijgen van allerlei zaken. Louis Slijpen, bijvoorbeeld, beschikte als secretaris indertijd niet over een computer en alles ging met handgeschreven of getypte briefjes. Het bestuur introduceerde het internetgebruik binnen de vereniging, maar vooral het functioneren van het bestuur werd beter ondersteund door gebruik te maken van computers. Er werd gebruik gemaakt van kalenderactiviteiten, de automatische incasso van contributies werd ingevoerd, veel foldermateriaal kwam beschikbaar en de ledenadministratie en financiële administratie werden geïntegreerd. Een website werd ontwikkeld. De taken en werkzaamheden van zowel secretaris als penningmeester werden beter op elkaar aangesloten. We hielden een schermmanifestatie op de Markt in Maastricht en last but not least mochten we een “promotie”-video op TV Maastricht in het programma Vitrien bewonderen.
Hierdoor ontstond ook meer tijd om binnen het Bestuur aandacht te besteden aan de maître en aan sociale verenigingsactiviteiten. Inmiddels was Gilbert van Zeijl bereid gevonden de maitre-taak van Emile Slijpen over te nemen. Uit de samenwerking met de studenten-schermvereniging Mas Incontro kwam ook versterking in de vorm van Bas Tielemans binnen. Later vond Inge Compter ook haar weg naar la Rapière. Beiden gingen, als maître, Gilbert ondersteunen en de leden van de snel groeiende vereniging de schermenkunst leren. Deze maître-staf bewerkstelligde, minstens voor een groot deel, de aanwas van jeugdleden door hun opstelling onder de noemer “respectvol schermen”. Het ledental naderde nu de veertig.
De samenwerking en wisselwerking tussen bestuur en maître was ook zeer lonend. Het bestuur kreeg steeds meer en meer de beoogde rol van bestuurder en faciliteerder van de maîtres en de leden. Ondermeer werd onder regie van Bas Tielemans een zogenaamde masterclass geformeerd om op donderdagen extra training te geven aan veelbelovende junioren. Een exponent daarvan is inmiddels de meervoudig Nederlands kampioen, Florens Pfann. Inderdaad, zoon van….
Voor het eerst werden subsidies binnengehaald, onder meer voor het trainen van maîtres. Mede hierdoor organiseerde La Rapière een opleiding in Maastricht, waar uit heel Zuid Nederland maîtres-in-spe aan deelnamen.
De vereniging ontwikkelde ook een aantal sociale activiteiten. De jaarlijkse clubkampioenschappen worden sindsdien feestelijk aangekleed door ouders met zelf gebakken vlaaien, taarten en koek en zopie.
De vereniging werd ook gesponsord en een van die sponsor-resultaten is een espressomachine. Daarvan wordt nu dankbaar, en gratis, gebruik gemaakt door leden en ouders tijdens de trainingsavonden. Ook werd de daverende seizoensstart geïntroduceerd. Iedere tweede zondag van september is er een activiteit. De eerste keer kajakken op de Maas, met onderweg een speciaal aangerukte Belgische Patatkraam en de tweede keer vlottenbouwen, afvaart op de Maas en speurtocht over/door St. Pietersberg.
Als donderslag bij heldere hemel kondigde Yvette Rutjens haar vertrek als secretaris en als lid aan: een vacature ontstond. Wederom werd de vader van een lid bereid gevonden de functie op te vullen en gedurende ruim een jaar werd Michiel de Vries de secretaris. Ondermeer door verhuizing en ander werk moest ook hij na een jaar het secretariaat weer inleveren. Na enige tijd bleek echter ook nu weer een schermer bereid deze taak over te nemen en trad Inger van Rhijn aan als secretaris. In de tussentijd werd de voorzitter Gerard Pfann node gemist. Wegens privéomstandigheden en werkdruk kwam hij niet meer toe aan zijn hoofdtaken: leiding geven aan het Bestuur en de vereniging vertegenwoordigen. De Algemene Ledenvergadering 2011 werd dan ook geconfronteerd met een bestuurswisseling. De voorzitter trad af als voorzitter maar bleef aan als wedstrijdcoördinator. Erik Seylhouwer trad af als bestuurslid technische zaken; hij wil zich (nog) meer gaan toeleggen op het schermen zelf. Ik trad af als penningmeester; ik had mijn doelen bereikt en, uiteraard samen met de anderen, een goed lopende en georganiseerde, financieel gezonde vereniging neergezet.
Een nieuw bestuur heeft nu het stokje overgenomen en zal La Rapière, in samenwerking met de maitre-staf, naar nog grotere hoogten leiden.
Met dank aan auteur en ex-penningmeester Ed Christophe, voor het schrijven van dit stuk en alle onderzoek dat er voor nodig was.
Zomer 2011